آراستگی پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله وسلم

پیامبر اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله وسلم ، مظهر پاکیزگی و آراستگی در میان امت خویش بود و ایشان را بدان امر می‏کرد.
آن حضرت در نظافت لباس و پاکی بدن بی‏نظیر بود و بیشتر روزها خود را شست‏وشو می‏داد.
به عطر بسیار علاقه داشت و برای خرید آن بیشتر از غذا خرج می‏کرد. از هر راهی که عبور می‏کرد، بوی خوش عطرش می‏وزید.
حضرت زیاد مسواک می‏زد و موهایش را با شانه‏ای از عاج شانه می‏فرمود.
هنگام بیرون آمدن از منزل، در آینه یا آب نگاه می‏کرد و با آراستگی و زیبایی تمام از خانه خارج می‏شد.
در تاریخ آمده که مردی ژولیده مو با ریش بلند و نامنظم خدمت رسول اکرم رفت.
حضرت فرمودند: «این مرد روغن پیدا نکرده تا موهایش را صاف و منظم کند؟ بعضی از شما نزد من می‏آیید، در حالی که قیافه شیطان دارید».

پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله وسلم و خانواده

انس و الفت، بنیان خانواده است و هر عاملی که سبب استواری آن گردد، در دین اسلام مهم تلقی می‏شود.
سیره پیامبر اکرم صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله وسلم در بین خانواده خویش بهترین الگو در این زمینه است. در زندگی ایشان، محبت و گذشت از لغزش‏ها، به عنوان دو رکن اساسی برای حفظ بنیان خانواده به چشم می‏خورد.
از ایشان در مورد محبت و عشق به همسر روایت است که: «از دنیای شما سه چیز مورد پسند من است: عطر، همسر و نماز؛ البته آرامش و شادابی من در نماز است».
پیامبر در خانواده خود مظهر عشق و علاقه به شمار می‏رفت و اصحاب و امت خویش را نیز بدان امر می‏فرمود که: «بهترین شما، نیکوکارترینتان با خانواده‏اش است و من نیکوکارترین شما بر خانواده خویش هستم».
پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله وسلم هیچ کاری را بر همسران خویش تحمیل ننمود.
ایشان کارهای شخصی خود را خود انجام می‏داد و در کارهای منزل هم به همسرانش کمک می‏کرد. همچنین، از هر خطا و لغزشی در خانواده می‏گذشت و کسی را در برابر آن بازخواست نمی‏کرد.

احترام به ارزش‏ها

پیامبر گرامی اسلام، در بزرگداشت ارزش‏های انسانی و اخلاقی تمام تلاش خود را به کار می‏بست.
برای نمونه، هنگامی که اسیران قبیله «طی» را آوردند، زنی در میان آنها به پاخاست و پیامبر گفت: «به مردم بگو مزاحم من نشوند و با من خوش‏رفتاری کنند؛ زیرا من دختر رئیس قبیله خویش هستم.
پدرم کسی بود که به عهد و پیمان‏ها وفادار می‏ماند، اسیران را آزاد و گرسنگان را سیر می‏کرد، به سلام کردن مبادرت می‏ورزید و هرگز نیازمندی را از خود نمی‏راند؛ من دختر حاتم طائی هستم».
در این هنگام پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله وسلم فرمودند: «این صفاتی که گفتی، نشانه‏های مؤمنان حقیقی است. اگر پدرت مسلمان بود، بر او رحمت می‏فرستادم».
سپس فرمودند: «او را رها کنید و کسی مزاحم او نشود؛ زیرا پدرش کسی بوده که مکارم اخلاق را دوست داشته و خداوند مکارم اخلاق را دوست دارد».

شایسته‏سالاری

پیامبر در سپردن امور، فقط شایستگی‏های افراد را ملاک کار خویش می‏ساخت و برخلاف رسم و رسوم زمانه، جوانان شایسته را در مسئولیت‏های مهم به کار می‏گمارد؛ چنان‏که «عَمرو بن حزم» را در حالی که جوانی هفده ساله بود به فرمانداری نَجران در یمن برگزید و «عَتّاب بن اُسیّد» را که جوانی بیست و چند ساله و زاهد و پرهیزکار بود، فرماندار مکه قرار داد.
همچنین، فرماندهی سپاهش را به «اُسامة بن زید» که جوانی بیش نبود سپرد.
برخی از بزرگان انصار و مهاجر به این مسئله اعتراض کردند، ولی پیامبر اکرم صلی ‏الله ‏علیه‏ و‏آله وسلم که در بستر بیماری به سر می‏برد، از این نافرمانی به خشم آمد و به مسجد رفت و برفراز منبر فرمودند: «فرماندهی اُسامه را بپذیرید که او شایسته فرماندهی است».

رعایت نظم و انضباط

پیامبر اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله وسلم ، اسوه نظم و انضباط بود. هنگامی که به منزل می‏رفت، زمان‏های خویش را به سه قسمت تقسیم می‏کرد: قسمتی را برای عبادت خدا، قسمتی را برای اهل خانه خود و قسمتی را به خود اختصاص می‏داد که آن را هم با مردم تقسیم می‏کرد.
رسول خدا در همه امور بر رعایت نظم و انضباط تأکید داشت که از آن جمله می‏توان به منظم ساختن صف‏های نماز از سوی ایشان اشاره کرد.
ایشان در این باره می‏فرمودند: «صف‏هایتان را منظم کنید و نامرتب نباشید که دل‏هایتان پراکنده می‏شود».
همچنین وقتی ابراهیم فرزند آن حضرت از دنیا رفت، پس از دفن او، پیامبر شکافی را که در قبرش وجود داشت با دست خود پر و محکم کرد و فرمودند: «هر یک از شما که کاری انجام می‏دهد، باید آن را محکم و استوار به پایان برساند».

مبارزه با خرافات

اسلام، دین دانش، آگاهی و معرفت است. از این رو، نمی‏تواند با اوهام و خرافات هماهنگ باشد و آنها را ترویج یا در برابرش سکوت کند.
پیامبر والامقام اسلام که رسالتی تبلیغی و اجرای شریعت الهی را برعهده داشت، تمام تلاش خویش را در راه آگاهی مردم و سوق دادن آنها به سوی واقعیت‏ها به کار برد.
پیش از بعثت حضرت رسول صلی‏ الله‏علیه‏و‏آله وسلم ، خرافات بر سرزمین حجاز سایه افکنده و فضای اذهان را تاریک کرده بود، ولی با تلاش پیامبر بسیاری از آنها از صفحه دل و ذهن مردم پاک شود.
از آن جمله می‏توان به فوت ابراهیم فرزند پیامبر اشاره کرد که در آن روز به ناگاه خورشید گرفت و در میان مردم مدینه پیچید که خورشید به سبب اندوهی که بر دل پیامبر وارد گردید، گرفته است.
گرچه این کار سبب افزایش عقیده و ایمان مردم به پیامبر بود، ولی آن حضرت که قصد سوء استفاده از ناآگاهی مردم نداشت، بر بالای منبر رفت و فرمودند:
«خورشید گرفتگی به خاطر مرگ فرزند من نبود، بلکه خورشید و ماه گرفتگی، از آیات الهی است».

مشورت با دیگران

یکی از عوامل موفقیت پیامبر در پیشبرد هدف‏های اسلامی، مشورت با دیگران بود.
خداوند متعالی پیامبر را به مشورت سفارش کرد و آن حضرت نیز فراوان با یاران خود مشورت می‏کرد؛ زیرا به خوبی می‏دانست مشورت، مایه الفت اجتماعی، پیوند مردم، ارزش یافتن آنها و مشخص شدن قدر و جایگاهشان در امور اجتماعی است.
یکی از نمونه‏های بارز مشورت پیامبر با دیگران، درجنگ احد است که آن حضرت در نحوه مقابله با لشگر قریش، شورای نظامی تشکیل داد و به دیدگاه‏های مختلف را شنید و سرانجام نظر اکثریت را مبنی بر خروج از شهر و مقابله رودر رو با دشمن پذیرفت.

حامی مستضعفان

خاتم پیامبران الهی، خود را از نیازمندان می‏دانست؛ با ایشان هم‏نشین بود و با بیچارگان غذا می‏خورد و با دست به آنها غذا می‏داد.
نقل است که: مردم درباره چگونگی تقسیم غنیمت‏های جنگ بدر به اختلاف افتادند.
رسول خدا دستور داد همه آنها را به بیت‏المال برگردانند و سپس فرمود که غنیمت‏ها به طور مساوی بین ضعیفان و دیگر اقشار مردم تقسیم شود.
سعد بن ابی الوقّاص از این کار ناخشنود شد و گفت:
آیا سوارکاری که قوم را حمایت کرده، باید با ضعیف و ناتوان مساوی باشد؟ پیامبر فرمودند: «مگر شما جز به وسیله ضعیفانتان یاری شدید؟»