سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک)
در شکل گیرى ساواک، که از اواخر سال 1335 کار خود را آغاز کرد، آمریکا و اسرائیل نقش عمده‏اى داشتند. (7)
این سازمان بویژه در زمان حاکمیت نصیرى (دوره نخست وزیرى هویدا) با هزاران مامور رسمى و تعداد بسیار زیادى خبرچین و بهره‏گیرى از شیوه‏هاى متنوع در شکنجه و سرکوبى، کار کنترل تمامى محافل، سازمانها، نهادها، مراکز و افراد مظنون را به عهده داشت.بدینوسیله، ساواک که در تمام روزنامه‏ها حضور داشت.براى آنها سر مقاله مى‏نوشت‏یا مطالب را دیکته مى‏کرد.در ادارات همه تحت مراقبت‏بودند.در ضیافتها هر کس به فرد مجاور خود بدگمان بود.در اطاقهاى هتل‏ها، میکروفون کار گذاشته شده بود. کتابها و حتى نامه‏هایى که از خارج مى‏رسید کنترل مى‏شد.نامه‏ها با بى دقتى زیاد باز و بعد با سنجاق دوخته مى‏شد.
ساواک گاه براى دستگیرى یک گروه کوچک به منظور اینکه فرد یا افراد مورد نظر فرار نکنند، دهها نفر را دستگیر مى‏کرد.
رژیم شاه علاوه بر بهره گیرى از نیروهاى گارد (مانند گارد شاهنشاهى و گارد دانشگاه) در سرکوبى‏ها از نیروهاى ارتش، ژاندارمرى و شهربانى نیز بهره مى‏برد. (8)
علاوه بر این، ساواک براى حضور دائمى در افکار مردم و القاى ترس (مثلا با مصاحبه‏هاى مقام امنیتى - ثابتى) تلاش مى‏کرد. ایجاد «کمیته مشترک ضد خرابکارى‏» با کمک شهربانى در سال 1350 به ساواک حضور آشکار بیشترى مى‏بخشید.
بدین ترتیب، ساواک توانسته بود به جز تعدادى از رهبران مذهبى و برخى از روشنفکران و تبعیدشدگان به خارج همه را بترساند.
همچنین ساواک در راستاى کنترل مخالفین در خارج از کشور، پول‏هاى هنگفتى براى رؤساى ساواک در خارج ارسال مى‏کرد و به اشخاص داخلى یا سیاستمداران خارجى و از جمله یکصد روزنامه و نشریه خارجى مبالغ بسیارى حق السکوت مى‏داد. (9)
مجموعا 4 نفر - که عبارت بودند از تیمور بختیار، پاکروان، نصیرى و مقدم - به ترتیب به عنوان ریاست‏ساواک منصوب شدند:
نفر اول در سال 1340 به دلیل احساس خطر شاه از وى، بر کنار شد و سپس بدست‏یکى از مامورین ساواک در عراق به قتل رسید. جاى وى را پاکروان گرفت.بدنبال حمله به شاه در 21 فروردین 1344 در کاخ مرمر، پاکروان نیز عزل شد و نصیرى که قبلا مامور برکنارى مصدق، فرماندار نظامى تهران در جریان قیام 15 خرداد و از مهره‏هاى مطمئن شاه بود، به ریاست‏ساواک رسید.نصیرى در جریان انقلاب که شاه به قربانى نیاز داشت، قربانى شاه شد و مقدم به جایش منصوب شد.این هر سه نفر اخیر، با پیروزى انقلاب دستگیر شده و توسط دادگاههاى انقلاب اسلامى محاکمه و اعدام شدند. (10)
بطور کلى، القاى ترس مفرط باعث تنفر سرکوب شده گردیده بود، هنگامى که با تحولات انقلابى در سال 1356 و 1357 در این ترس تزلزل ایجاد شد و روحیه انقلابى پدید آمد، ساواک مهاجم به هدف حملات انقلابیون تبدیل شد و افشاى گسترده اعمال و شکنجه‏هاى روحى و جسمى ساواک دهان به دهان نقل شده بر طغیان‏هاى عمومى مى‏افزود.مجموعه تحولات و اوضاع سیاسى که تا کنون تشریح شد، در ایجاد و تقویت زمینه‏هاى نارضایتى مؤثر افتاد.اما نمى‏توان همچون بعضى از منابع (11)نقش عامل سیاسى را مطلق نمود و ریشه انقلاب اسلامى ایران را تنها در استبداد و دیکتاتورى رژیم گذشته دانست.