مقدمه
این سوره در مکه نازل شده و داراى 4 آیه است
محتوى و فضیلت سوره اخلاص
ایـن سوره چنانکه از نامش پیدا است (سوره اخلاص و سوره توحید) از توحید پروردگار، و یـگـانـگـى او سـخن مى گوید، و در چهار آیه کوتاه چنان توصیفى از یگانگى خداوند کرده که نیاز به اضافه ندارد.
در شـاءن نـزول ایـن سـوره از امـام صـادق (عـلیـه السـلام ) چـنـیـن نـقـل شـده : یـهـود از رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم ) تقاضا کردند خداوند را بـراى آنـهـا تـوصـیف کند، پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) سه روز سکوت کرد و پاسخى نگفت ، تا این سوره نازل شد و پاسخ آنها را بیان کرد.
در بـعـضى از روایات آمده که این سؤ ال کننده عبد الله بن صوریا یکى از سران معروف یـهـود بـود، و در روایـت دیگرى آمده که عبد الله بن سلام چنین سؤ الى را از پیغمبر اکرم (صـلى الله علیه و آله و سلم ) در مکه کرد، سپس ایمان آورد، و ایمان خود را همچنان مکتوم مى داشت .
در روایات دیگرى آمده است که مشرکان مکه چنین سؤ الى را کرده اند.
در بعضى از روایات نیز آمده که سؤ ال کنندگان گروهى از مسیحیان نجران بودند.
در مـیـان ایـن روایـات تـضـادى وجـود نـدارد زیـرا مـمـکـن اسـت ایـن سـؤ ال از نـاحـیـه هـمـه آنـهـا مطرح شده باشد و این خود دلیلى است بر عظمت فوق العاده این سوره که پاسخگوى سؤ الات افراد و اقوام مختلف است .
در فضیلت تلاوت این سوره روایات زیادى در منابع معروف اسلامى آمده
است که حاکى از عظمت فوق العاده آن مى باشد از جمله : در حدیثى از پیغمبر اکرم (صلى الله عـلیـه و آله و سـلم ) مـى خوانیم که فرمود: ایعجز احدکم ان یقراء ثلث القرآن فى لیلة ؟: (آیا کسى از شما عاجز است از اینکه یک سوم قرآن را در یک شب بخواند)؟!
یکى از حاضران عرض کرد: اى رسول خدا! چه کسى توانائى بر این کار دارد؟!
پیغمبر فرمود: اقرؤ اقل هو الله احد: سوره قل هو الله را بخوانید.
در حـدیـث دیـگـرى از امـام صـادق (عـلیـه السـلام ) مـى خـوانـیـم : هـنـگـامـى کـه رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) بر جنازه سعد بن معاذ نماز گزارد فرمود: هفتاد هـزار مـلک کـه در مـیـان آنـهـا جـبـرئیـل نـیـز بـود بـر جـنـازه او نـمـاز گـزاردنـد! مـن از جبرئیل پرسیدم او به خاطر کدام عمل مستحق نماز گزاردن شما شد؟
گـفـت : بـه خـاطـر تـلاوت (قـل هـو الله احـد) در حال نشستن ، و ایستادن ، و سوار شدن ، و پیاده روى و رفت و آمد.
و در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم : (کسى که یک روز و شب بر او بـگـذرد و نـمـازهـاى پـنـجـگـانـه را بـخـوانـد و در آن قل هو الله احد را نخواند به او گفته مى شود یا عبد الله ! لست من المصلین !: 0اى بنده خدا! تو از نماز گزاران نیستى )!.
در حـدیـث دیـگـرى از پـیـغـمـبـر اکـرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) آمده است که فرمود: (کـسـى کـه ایـمـان بـه خـدا و روز قـیـامـت دارد خـوانـدن سـوره قل هو الله احد را بعد از هر نماز ترک نکند، چرا که هر کس آن را بخواند خداوند خیر دنیا و آخرت را براى او جمع مى کند، و خودش و پدر و مادر و فرزندانش را مى آمرزد).
از روایـت دیـگرى استفاده مى شود که خواندن این سوره به هنگام ورود به خانه روزى را فراوان مى کند و فقر را دور مى سازد.
روایـات در فـضـیـلت ایـن سـوره بـیـش از آن اسـت کـه در ایـن مـخـتـصـر بـگـنـجد، و آنچه نقل کردیم تنها قسمتى از آن است .
در ایـنـکه چگونه سوره (قل هو الله ) معادل یک سوم قرآن است ؟ بعضى گفته اند به خـاطـر اینکه قرآن مشتمل بر احکام و عقائد و تاریخ است ، و این سوره بخش (عقائد) را به طور فشرده بیان مى کند.
بـعـضى دیگر گفته اند: قرآن سه بخش است (مبداء) و (معاد) و (آنچه در میان این دو) قرار دارد، و این سوره بخش ‍ اول را شرح مى دهد.
ایـن سـخـن قـابـل قـبـول اسـت کـه تـقـریبا یک سوم قرآن پیرامون توحید بحث مى کند و عصاره آن در سوره توحید آمده .
ایـن سـخـن را بـا حـدیـث دیـگـرى در بـاره عـظمت این سوره پایان مى دهیم : از امام على بن الحـسـیـن (عـلیـهـمـاالسـلام ) در بـاره سـوره تـوحـیـد سـؤ ال کـردنـد، فـرمـود: ان الله عـز و جـل عـلم انـه یـکـون فـى آخـر الزمـان اقـوام مـتـعـمقون ، فـانـزل الله تـعـالى قـل هو الله احد، و الایات من سورة الحدید الى قوله : (و هو علیم بـذات الصـدور) فـمـن رام وراء ذلک فـقـد هـلک : خـداونـد مـتـعـال مـى دانـسـت کـه در آخـر الزمـان اقـوامـى مـى آیـنـد کـه در مـسـائل تـعـمـق و دقت مى کنند، لذا سوره قل هو الله احد، و آیات آغاز سوره حدید، تا علیم بـذات الصـدور را (پـیـرامـون مـبـاحـث تـوحـیـد و خـداشـنـاسـى ) نازل فرمود، هر کس بیش از آن را طلب کند هلاک مى شود.