إ ن الله لا یخفى علیه شى ء فى الا رض و لا فى السماء (5) هو الذى یصورکم فى الا رحام کیف یشاء لا إ له إ لا هو العزیز الحکیم (6)


ترجمه :
5 - هیچ چیز، در آسمان و زمین ، بر خدا مخفى نمى ماند. (بنابراین ، تدبیر آنها بر او مشکل نیست ).
6 - او کسى است که شما را در رحم (مادران )، آن چنان که مى خواهد تصویر مى کند. معبودى جز خداوند عزیز و حکیم ، نیست .
تفسیر:
علم و قدرت بى پایان خداوند
این آیات در حقیقت ، تکمیل آیات قبل است ، زیرا در آیات گذشته خواندیم : خداوند حى و قیوم است و تدبیر جهان هستى به دست او است ، و کافران لجوج و سرسخت را (هر چند کفر و بى ایمانى خود را آشکار نکنند) کیفر مى دهد، مسلما این کار نیاز به علم و قدرت فوق العاده اى دارد، به همین دلیل در نخستین آیه مورد بحث اشاره به علم او، و در آیه دوم ، اشاره به توانائى او مى کند.
نخست مى فرماید: (هیچ چیز در زمین و آسمان بر خدا مخفى نمى ماند) (ان الله لا یخفى علیه شى ء فى الارض و لا فى السماء).
چگونه ممکن است چیزى بر او مخفى بماند در حالى که او در همه جا حاضر و ناظر است و به حکم اینکه وجودش از هر نظر بى پایان و نامحدود است جائى از او خالى نیست و به ما از خود ما نزدیک تر است ، بنابراین در عین اینکه محل و مکانى ندارد به همه چیز احاطه دارد، این احاطه و حضور او نسبت به همه
چیز و در همه جا به معنى علم و آگاهى او بر همه چیز است آن هم (علم حضورى )، نه (علم حصولى ).
سپس به گوشه اى از علم و قدرت خود که در حقیقت یکى از شاهکارهاى عالم آفرینش و از مظاهر بارز علم و قدرت خدا است اشاره کرده ، مى فرماید: (او کسى است که شما را در رحم (مادران ) آن گونه که مى خواهد تصویر مى کند) (هو الذى یصورکم فى الارحام کیف یشاء).
(آرى هیچ معبودى جز آن خداوند عزیز و حکیم نیست ) (لا اله الا هو العزیز الحکیم ).
صورت بندى انسان در شکم مادر و نقش بر آب زدن در آن محیط تاریک ظلمانى آن هم نقشه اى بدیع و عجیب و پى در پى ، راستى شگفت آور است ، مخصوصا با آن همه تنوعى که از نظر شکل و صورت و جنسیت و انواع استعدادهاى متفاوت و صفات و غرایز مختلف وجود دارد.
و اگر مى بینیم معبودى جز او نیست به خاطر همین است ، که شایسته عبودیت جز ذات پاک او نمى باشد، بنابراین چرا باید مخلوقاتى همچون مسیح (علیه السلام ) مورد عبادت قرار گیرند و گویى این تعبیر اشاره به شاءن نزولى است که در آغاز سوره ذکر شده که مسیحیان خودشان قبول دارند مسیح در رحم مادرى همچون مریم تربیت شده پس او مخلوق است ، نه خالق ، بنابراین چگونه ممکن است معبود
واقع شود.
نکته ها
1 - نشانه هاى قدرت و عظمت خدا در مراحل جنین
امروز عظمت مفهوم این آیه با توجه به پیشرفتهاى علم جنینشناسى از هر زمانى آشکارتر است چه اینکه (جنین ) که در آغاز به صورت یک موجود تک سلولى است ، هیچگونه شکل و اندام و اعضاء و دستگاه مخصوصى در آن دیده نمى شود و با سرعت عجیبى در مخفیگاه رحم هر روز شکل و نقش تازه اى به خود مى گیرد، گویا جمعى نقاش ماهر و چیره دست در کنار آن نشسته ، و شب و روز روى آن کار مى کنند، و از این ذره ناچیز در مدت بسیار کوتاهى انسانى مى سازند که ظاهرش بسیار آراسته و در درون وجودش دستگاه هائى بسیار ظریف و پیچیده و دقیق و حیرت انگیز دیده مى شود اگر از مراحل جنین عکس بردارى شود (همان طور که شده است ) و از مقابل چشم انسان این عکسها یکى بعد از دیگرى عبور کند انسان به عظمت آفرینش و قدرت آفریدگار آشنائى تازه اى پیدا مى کند و بى اختیار این شعر معروف را زمزمه خواهد کرد:
زیبنده ستایش ، آن آفریدگارى است کارد چنین دل آویز نقشى ز ماء و طین
و عجیب این است که تمام این نقشها بر روى آب که معروف است که نقشى به خود نمى گیرد مى شود (که کرده است در آب صورتگرى ؟!).
قابل توجه این که هنگامى که عمل لقاح انجام شد و جنین به صورت نخستین خود در آمد، خیلى سریع با تقسیم و افزایش تصاعدى ، به شکل یک دانه میوه توت که دانه هاى آن بهم متصل است مى شود که آن را (مرولا) مى نامند، همزمان با این پیشرفت لخته خونى به نام جفت در کنار آن در حال تکامل است ، جفت از یک طرف با دو شریان و یک ورید به قلب مادر اتصال دارد و از طرف دیگر
با جنین از راه بند ناف ارتباط داشته و جنین از تمام مواد غذائى که در خون جفت موجود است تغذیه مى نماید.
کم کم بر اثر تغذیه و تکامل و روى آوردن سلولها به خارج و (مرولا) تو خالى مى شود که آن را (بلاستولا) مى نامند، طولى نمى کشد که شماره سلولهاى (بلاستولا) زیاد شده تشکیل یک کیسه دو دیواره مى دهد و سپس فرورفتگى پیدا مى کند و در نتیجه جنین به دو ناحیه (سینه ) و (شکم ) تقسیم مى شود.
جالب این که تا این مرحله تمام سلولها به یکدیگر شبیه هستند و از نظر ظاهر اختلافى ندارند ولى از این مرحله به بعد صورتگرى جنین آغاز مى شود و اجزاى آن به تناسب کارهائى که در آینده باید انجام بدهند در آنها تغییراتى صورت مى گیرد و بافتها و دستگاههاى مختلف ظاهر مى شوند و هر گروه از سلولها عهده دار ساختن یکى از دستگاههاى بدن مانند دستگاه اعصاب ، گردش خون ، گوارش و... مى شوند در نتیجه جنین پس از این مراحل در مخفى گاه رحم به صورت انسانى موزون صورتگرى مى شود (شرح تکامل جنین و مراحل مختلف آن به خواست خداوند در ذیل آیه 12 سوره مؤ منون خاطر نشان خواهد شد).
2 - (ارحام ) جمع (رحم ) (بر وزن خشن ) در اصل به معنى محلى است از شکم مادر که بچه در آن پرورش مى یابد، سپس به تمام نزدیکانى که در اصل از یک مادر متولد شده اند اطلاق شده است . و از آنجا که در میان آنها پیوند و محبت و دوستى است این واژه به هر گونه عطوفت و محبت اطلاق شده است ، بعضى نیز عقیده اى بر عکس این دارند و مى گویند مفهوم اصلى آن همان رقت قلب و عطوفت و محبت است و از آنجا که خویشاوندان نزدیک داراى چنین عطوفتى نسبت به یکدیگر هستند به محل پرورش فرزند، رحم گفته شده است .